Twierdza Osowiec

Osowiec      0 Opinie

Opis

Korzystne warunki naturalne w okolicach Goniądza, liczne rozlewiska i bagna biebrzańskie, a także bliskość granicy pruskiej, miały wpływ na usytuowanie w tym miejscu fortecy o charakterze obronno-zaporowym. Twierdzę wzniesiono w latach 1882 - 1892 na zwężeniu bagien biebrzańskich, w celu obrony granicy z Prusami, a także dla obrony linii kolejowej oraz szlaku komunikacyjnego Białystok - Królewiec.

Fortyfikacje składały się z czterech fortów: fort nr 1 "Centralny", fort nr 2 "Zarzeczny", fort nr 3 "Szwedzki" i fort nr 4 "Nowy". Fort 1, 2, i 3 zbudowano według projektu inż. Rościsława Krassowskiego.
Fort Centralny zbudowany był z wielką dbałością o dekoracje architektoniczne. Przy wykańczaniu zastosowano różnego typu kształtki i profile ceglane, pochodzące z carskich cegielni w Hornostajach oraz z Knyszyna. W forcie Centralnym, którego obwód wynosił 2,6 km, poza zabudowaniami bojowymi wzniesiono również cerkiew, kasyno, magazyny, koszary wojskowe oraz mieszkania oficerskie dla oficerów i ich rodzin.
Jako ostatni powstał w 1891 roku czwarty fort Nowy pod kierunkiem inż. Nestora Bujnickiego. Fort ten zbudowano w innej technologii. Był to jedyny rosyjski fort, którego obiekty w całości wylewano jako betonowe monolity.
Przedmoście na prawym brzegu Biebrzy składało się z fortu Zarzecznego oraz pozycji wysuniętych "Sośnieńskiej" i "Las Białoszewski".

Twierdza w Osowcu była prototypem współczesnego rejonu umocnionego oraz połączenia elementów fortyfikacji stałej i polowej.

Po wojnie rosyjsko-japońskiej twierdzę zmodernizowano w latach 1904 -1905. Na początku I wojny światowej uzupełniono ją o elementy fortyfikacji polowej, a przed II wojną światową również fortyfikacjami stałymi.

Twierdza w Osowcu szturmowana i oblegana była od 29 stycznia do 6 sierpnia 1915 roku. Podczas walk zginęło ok. 2000 żołnierzy carskich, ponieważ wojska niemieckie użyły gazu bojowego - chloru. Z powodu niekorzystnej sytuacji na froncie, Rosjanie ewakuowali nie zdobytą twierdzę. Przed ewakuacją, wojska carskie zdołały zniszczyć część fortyfikacji, w tym prawie w całości Fort Zarzeczny.

W lutym 1919 roku twierdzę w Osowcu przejęła armia polska, która była jej użytkownikiem do 13 września 1939 roku, kiedy to twierdzę przejęły wojska niemieckie i 25 września przekazały Armii Czerwonej. Podczas II wojny światowej nie doszło do walk na terenie Osowca. Kiedy Niemcy wypowiedziały wojnę Związkowi Radzieckiemu, wojska niemieckie w czerwcu 1941 roku odzyskały Osowiec.
14 sierpnia 1944 roku Niemcy opuścili Fort Centralny, Szwedzki i Nowy, a Fort Zarzeczny dopiero w styczniu 1945 roku. Wycofując się, poczynili wiele zniszczeń, przez wysadzenie w powietrze wielu obiektów.

Od 1953 roku w Twierdzy Osowiec stacjonuje jednostka wojskowa.

Obecnie spośród czterech fortów Twierdzy Osowiec, tylko Fort Centralny i Szwedzki są w stanie używalności. Fort Zarzeczny, który został zniszczony podczas działań wojennych, jest w zarządzie Starostwa Powiatowego w Mońkach. Zniszczony Fort Nowy znajduje się na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Fort Centralny i Szwedzki są własnością wojska, przy czym Fort Centralny jest częściowo udostępniony do zwiedzania.

W osowieckiej twierdzy zimuje duże skupisko nietoperzy.

Twierdzą opiekuje się Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne, które na terenie Fortu Centralnego zorganizowało Muzeum Twierdzy Osowiec, wytyczyło trasy do zwiedzania oraz doprowadziło, wspólnie z Jednostką Wojskową, do wpisania całości zabytkowego kompleksu do rejestru zabytków.

Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne mieści się na terenie Fortu Centralnego, tel. 600 941 954.