Sztynort - pałac Lehndorffów

Sztynort      1 Opinie

Opis

Sztynort to maleńka miejscowość nad Jeziorem Sztynorckim, ukryta na półwyspie między jeziorami: Dargin, Kirsajty i Mamry.

Przez wieki był siedzibą pruskiego rodu szlacheckiego Lehndorff. Lehndorffowie pochodzili z rodu Stango zamieszkałego na Ziemi Chełmińskiej w miejscowości Mgowo, która prawdopodobnie została im oddana w lenno. Mgowo w czasach krzyżackich nazywano Legendorf (legen - lenno, dorf - wieś). Członkowie rodu zaczęli nazywać się von Legendorf, później Lehendorf, Lehndorf, a w końcu Lehndorff.

Na początku XVI wieku Lehndorffowie otrzymali przywilej nadania wielkiej głuszy nad jeziorem w Sztynorcie. Pierwszymi właścicielami tych ziem, wymienionymi w dokumencie nadania, byli: Fabian, Caspar i Sebastian (dziad, ojciec i syn) Lehndorffowie.

Przez 7 kolejnych pokoleń (do 1936 r.) Sztynort przechodził bezpośrednio z ojca na syna.
W Sztynorcie istniał prawdopodobnie zamek, który spłonął w XVI wieku. Późniejsza budowla, wzniesiona w latach 1554 - 1572 również spłonęła w 1656 roku, kiedy to Tatarzy (sprzymierzeńcy wojsk polskich) plądrowali Prusy. Do czasu wybudowania nowej rezydencji w Sztynorcie, siedziba rodu von Lehndorff znajdowała się w Tarławkach.

Pałac sztynorcki odbudowała dopiero Maria Eleonora von Dönhoff, trzecia żona Ahasvara von Lehndorffa. Ahasvar był dyplomatą w służbie króla Jana Kazimierza, elektora brandenburskiego, jak również króla Danii. Po jego śmierci młoda wdowa postanowiła odbudować Sztynort. W latach 1689 - 1691 hrabina Maria Eleonora, na fundamentach poprzedniego pałacu, z którego zachowały się piwnice o sklepieniach krzyżowych i kolebkowych, wzniosła dwukondygnacyjny pałac, przykryty czterospadowym, stromym dachem. W centralnej części elewacji frontowej znajdował się niewielki ryzalit z płaskim naczółkiem. W sieni umieszczono reprezentacyjne, dwubiegowe, dębowe schody.

Hrabina Maria Eleonora założyła też wokół pałacu wspaniały 18-hektarowy park, gdzie rosły już piękne dęby zasadzone przez jej teścia, Meinharda von Lehndorffa.
Wnuk Ahasvera i Marii Eleonory - Ernest Ahasver Henryk von Lehndorff był przyjacielem Ignacego Krasickiego, którego często gościł w sztynorckim pałacu. Biskup Ignacy Krasicki zachwycony pięknym pałacem, ogrodami, jeziorami, zaciszem i atmosferą twierdził, że kto ma Sztynort, ten posiada Mazury.-[PODZIEL]-Za czasów kolejnych dziedziców dobra sztynorckie zaczęły podupadać. Majątek przed roztrwonieniem uchroniła żona Karola II, Anna z domu Hohn. Podczas, kiedy mąż zajmował się słynną stadniną koni wyścigowych, ona sprawnie zarządzała posiadłościami, prowadziła działalność filantropijną, a w 1870 roku doprowadziła do powstania majoratu, aby zachować jedność dużego jeszcze majątku.

Anna w latach 1829 -1880 zajęła się również przebudową i rozbudową pałacu. W tym okresie do pałacu zostały dostawione boczne skrzydła. Skrzydło zachodnie zamykała wieża kryta wysokim, czterospadowym dachem. Ryzalit fasady przebudowano w stylu neogotyckim. Od strony elewacji ogrodowej dobudowano do naroży alkierzowe wieże. Rozebrano budynki gospodarcze, a na fundamentach dawnego browaru postawiono spichlerz.

W tym okresie wzniesiono również kilka budowli w parku. Była to neoklasycystyczna herbaciarnia w części wschodniej parku, neogotycka kaplica w części zachodniej oraz ośmioboczna, neogotycka kaplica grobowa Lehndorffów na zachodnim cyplu Jeziora Sztynorckiego, do której prowadzi dobrze zachowana aleja dębowa.

Po śmierci zaradnej hrabiny majątek przejął jej syn Karol III Meinhard, który w ciągu 4 lat narobił tyle długów, że w 1896 roku rząd wprowadził zarząd przymusowy, wyznaczając hrabiemu pensję i zostawiając mu pałac do zamieszkania.

Ostatnim Lehndorffem w Sztynorcie był Heinrich pochodzący z bocznej linii rodu.
W 1941 roku pałac zajęło Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy. Rodzinie właściciela pozostawiono jedno skrzydło pałacu, z którego korzystała żona i dzieci Heinricha, a on sam walczył na froncie wschodnim. W 1944 roku porucznik Lehndorff brał udział w spisku zakończonym nieudanym zamachem na Hitlera w Wilczym Szańcu. Został stracony, a rodzina trafiła do obozu koncentracyjnego.

Od 1947 roku w pałacu mieściła się kwatera wojsk sowieckich, a w zabudowaniach folwarcznych gromadzono dzieła sztuki i żywy inwentarz, przeznaczone do wywózki do ZSRR.

Po odejściu wojsk radzieckich, zdewastowany majątek był użytkowany przez PGR.
Obecnie cały majątek sztynorcki jest własnością firmy TIGA Yacht & Marina, prowadzącej tam port jachtowy i największą na Mazurach wypożyczalnię jachtów.
Sam pałac nie został wyremontowany i choć jest wpisany do rejestru zabytków, cały czas ulega dalszej destrukcji.

22 czerwca 2009 roku przed pałacem stanął pomnik poświęcony Heinrichowi von Lehndorffowi, który został odsłonięty przez cztery jego córki. Pomnikiem jest ogromny mazurski głaz, na którym w języku polskim i niemieckim wypisano zdanie z pożegnalnego listu hrabiego Lehndorffa do rodziny: Stajemy w obliczu daleko idących przemian, pod wpływem których nasze dotychczasowe życie stopniowo odchodzi w niebyt ustępując miejsca całkowicie odmiennym normom.