Sanktuarium św. Anny w Świętej Annie

Opis

Początki kultu św. Anny sięgają XIV wieku, kiedy to pastuszkom ukazały się trzy postacie w glorii. Była to poważna pani z drugą, młodszą od niej kobietą i z Dzieciątkiem na kolanach. Postacie ukazywały się często, a ludzie gromadzili się i modlili. W 1499 roku proboszcz z Przyrowa - ks. Węgierski wystawił w tym miejscu figurę ukrzyżowanego Chrystusa, zwaną "Bożą męką św. Anny". Wkrótce zaczęli pielgrzymować do niej ludzie, a cudowne zdarzenia nie ustawały. Niebawem obok krzyża znaleziono figurę św. Anny, która od razu zasłynęła łaskami.

Na początku XVI wieku starosta olsztyński - Paweł ze Szczekocin w miejscu objawień wybudował drewniany kościółek, w którym umieszczono cudowną figurę św. Anny Samotrzeciej. Kościółek przetrwał do 1554 roku, kiedy to w miejsce zniszczonej już kaplicy wzniesiono nową, również drewnianą. Fundatorką tego nowego kościółka była gorliwa czcicielka św. Anny - Anna Krokierowa z Krakowa. Kościółkiem opiekowali się proboszczowie z Przyrowa, a sława cudownej figury św. Anny rozchodziła się coraz szerzej.

W 1609 roku książę Janusz Ostrogski - kasztelan krakowski oraz Joachim Ocieski - kasztelan sądecki i starosta olsztyński, ufundowali kościół i sprowadzili tu zakon bernardynów, którym król Zygmunt III Waza wydał zgodę na budowę świątyni na terenie dóbr królewskich. Wtedy też rozpoczęto budowę nowego kościoła i klasztoru. Budowę kościoła ukończono w 1617 roku, przy którym w miejscu cudownych objawień wzniesiono kaplicę św. Anny. Budowę klasztoru ukończono dopiero w 1668 roku.

Zakon bernardynów w Świętej Annie funkcjonował do 1864 roku, kiedy to po powstaniu styczniowym został skasowany, a bracia bernardyni zostali wywiezieni ze Świętej Anny do Koła. Przez 5 lat kościołem opiekowali się księża diecezjalni z Przyrowa, a opuszczony klasztor zajęło wojsko carskie.

W 1869 roku, po skasowaniu klasztoru sióstr dominikanek kontemplacyjnych w Piotrkowie Trybunalskim, wypędzone stamtąd siostry zaborcy osiedlili w Świętej Annie, bez możliwości przyjmowania nowych kandydatek.

W 1881 roku wybuchł potężny pożar, który dokonał ogromnych zniszczeń w kościele i klasztorze. Uratowano wówczas cudowną figurę św. Anny, którą przewieziono do kościoła w Przyrowie. Siostry zakonne zmuszone były zamieszkać u gospodarzy na wsi. Dzięki hojności okolicznych mieszkańców kościół i klasztor odbudowano i przystosowano do wymogów życia zakonnego. 5 września 1890 roku kościół ponownie konsekrowano, a na początku XX wieku otwarto nowicjat i dominikanki zaczęły przyjmować nowe kandydatki.

XX-wieczne wojny światowe szczęśliwie ominęły sanktuarium w Świętej Annie. Dzięki temu dziś możemy podziwiać ten cenny zabytek XVII-wiecznej architektury sakralnej.

Jest to wczesnobarokowy kościół, wzniesiony na planie krzyża. Konstrukcja świątyni wzorowana jest na bazylice św. Antoniego w Padwie. Charakterystyczny wygląd kościołowi nadają kopuły wieńczące nawę i kaplice, umieszczone w ramionach krzyża. Kopuła wieńcząca nawę umieszczona jest na wysokim tamburze, przez co wydaje się wyższa. Wszystkie kopuły doświetlone są latarniami. Nad prezbiterium znajduje się wieżyczka sygnaturki. Nad kopułami góruje wysoka wieża wzniesiona nad kruchtą. Wieża w dolnych kondygnacjach jest czworokątna, natomiast powyżej galeryjki - oktagonalna, nakryta wysokim, barokowym, dwulatarniowym hełmem. Wysoko, na narożach galeryjki wieży umieszczono potężne figury bernardynów. Wieżę poprzedza dodatkowa kruchta, nad którą umieszczono obszerny balkonik z dachem wspartym na sześciu kolumnach i przykrytym bardzo dekoracyjną kopułą.

Nawa i prezbiterium przykryte są sklepieniami krzyżowymi, pokrytymi polichromią z XVIII wieku, przedstawiającą sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Malowidła zostały pod koniec XIX wieku odnowione po pożarze.
Wyposażenie świątyni pochodzi głównie z XVIII wieku.

W ołtarzu głównym Świętego Krzyża z ok. 1740 roku znajduje się wyjątkowo cenny XVIII-wieczny krucyfiks. Po bokach ołtarza umieszczono figury czterech Ewangelistów, a powyżej figury św. Piotra i św. Pawła.. Za ołtarzem mieści się dawny chór zakonny o.o. bernardynów.

W nawie kościoła znajdują się cztery ołtarze boczne: po lewej stronie kościoła - ołtarze św Tomasza z Akwinu i Matki Bożej Niepokalanej, po prawej stronie - ołtarze św. Dominika i św. Joachima. Między ołtarzami bocznymi znajdują się wejścia do kaplic, oddzielone od nawy kutymi kratami.

Z lewej strony kościoła, w tym miejscu, gdzie przed wiekami ukazywała się postać św. Anny, gdzie stał również drewniany kościółek - znajduje się kaplica św. Anny Samotrzeciej. Rokokowy ołtarz św. Anny z 1773 roku z lustrzanymi kolumnami mieści gotycką cudowną figurę św. Anny Samotrzeciej. Drewniana, polichromowana rzeźba pochodzi z końca XV lub początku XVI wieku i przedstawia św. Annę obejmującą ramionami Maryję i rozbawionego Jezusa. Ołtarz zdobią również figury przedstawiające rodzinę św. Anny: św. Jana Chrzciciela, św. Joachima, Zachariasza i Elżbietę. Kopułę kaplicy św. Anny zdobi bogata sztukateria.

Druga kaplica, poświęcona św. Franciszkowi znajduje się po prawej stronie nawy. Umieszczono w niej dwa ołtarze - jeden poświęcony jest serafickiemu ojcu - św. Franciszkowi, a drugi św. Antoniemu. Ściany i kopułę kaplicy ozdabiają sceny z życia św. Franciszka.

Kościół w Świętej Annie jest kościołem pielgrzymkowym. Dziedziniec kościelny otoczony jest XVIII-wiecznym krużgankiem, w którym umieszczono stacje drogi krzyżowej. Pielgrzymki podążające na Jasną Górę zatrzymują się w Świętej Annie, a siostry dominikanki sprawują opiekę nad pielgrzymami.