Madwiny - wędrujące wydmy

Opis

Nadmorskie wydmy na Wybrzeżu Słowińskim są częścią Słowińskiego Parku Narodowego i podlegają ścisłej ochronie rezerwatowej. Z uwagi na swe walory krajobrazowe zasługują na szczególne zainteresowanie, dlatego poświęcam im osobny artykuł.

Piaszczyste góry zajmują powierzchnię ok. 500 ha między brzegiem morza a Jeziorem Łebsko. Przeciętna wysokość wydm wynosi ok. 30 metrów, a najwyższa Wydma Łącka osiąga wysokość do 42 m n.p.m.

Wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku płynie prąd przybrzeżny z zachodu na wschód, który niesie piaski z wysokich, urwistych brzegów klifowych, niszczonych przez sztormowe fale. Drobny piasek w dużych ilościach wyrzucany jest na brzeg właśnie na Wybrzeżu Słowińskim. Piasek ten wysycha w promieniach słonecznych, a następnie przewiewany jest przez wydmy plażowe i osadzany za nimi w postaci wałów. Dalej piasek zwiewany jest z grzbietów wałów, tworząc piaszczyste jęzory.

Piaski opanowane przez rośliny nieruchomieją, natomiast inne są stopniowo wywiewane i przenoszone w głąb mierzei. Proces ten prowadzi do powstawania wydm ruchomych, wędrujących zgodnie z panującymi tu wiatrami, z zachodu na wschód.

Na Mierzei Łebskiej powstają wydmy paraboliczne lub tzw. barchany. Wydmy paraboliczne mają ramiona skierowane pod wiatr. Wynika to stąd, że ramiona wydmy porośnięte są roślinnością, która zatrzymuje ruch piasku, natomiast nieporośnięte czoło wydmy, pomimo większej masy, wyprzedza ramiona.

Ruchome wydmy zwane barchanami mają kształt półksiężyca z ramionami wyciągniętymi zgodnie z kierunkiem wiatru, czyli na wschód. Ramiona wydmy o mniejszej masie przesuwają się szybciej, niż masywne czoło wydmy.

Najwyższa Wydma Łącka ma kształt barchanu i prowadzi przez nią szlak turystyczny.
Nazwa wydmy pochodzi od wioski o nazwie Łączka, która w przeszłości została zasypana przez ruchome piaski.

Zachodni stok dowietrzny wydmy jest długi i łagodny, natomiast wschodni (zawietrzny) krótki i stromy. Przy wietrze wiejącym z prędkością 5 m/s rozpoczyna się ruch wydmy. Ziarenka piasku toczone przez wiatr wędrują na wschód, a gdy osiągną grzbiet - osypują się gwałtownie w dół. W ten sposób wydma wędruje, przesuwając się kilka do kilkunastu metrów w ciągu roku i zasypuje wszystko, co spotka na swej drodze.

Po wejściu na Górę Łącką widać, że jej południowe ramię zasypuje las olchowy, rosnący na brzegu Jeziora Łebsko, a także wody jeziora.

Wysokość i prędkość tej najrozleglejszej i najwyższej wydmy ruchomej zależy od siły wiejących wiatrów i waha się między 30 a 42 m n.p.m. Latem i wiosną, kiedy wiatry są słabsze - wędruje wolniej, ale przyrasta na wysokość. Zimą i jesienią, kiedy wieją silne wiatry sztormowe - wędruje szybciej, ale zmniejsza się jej wysokość.

W czasie wędrówki piasku można zaobserwować zjawisko "kurzenia wydmy" i posłuchać jej "śpiewu", czyli dźwięku wydawanego przez pędzący z wiatrem piasek.

Wydma Łącka jest częścią dużego kompleksu wydm ruchomych, nazywanymi Białymi Górami z powodu koloru tworzącego go piasku.

Ruchome wydmy na Mierzei Łebskiej zlokalizowane są przede wszystkim w jej centralnej części. Ruch wydm odbywa się z zachodu na wschód. Suchy piasek wywiewany jest często do poziomu wody gruntowej, co sprawia, że tuż za odchodzącymi wydmami, a przed czołami kolejnych, tworzą się wilgotne i niestabilne obniżenia. Obniżenia międzywydmowe zazwyczaj mają kształt owalny i cechuje je charakterystyczne urzeźbienie dna. Na przemian występują pasy wzniesień zwanych grzędami i obniżeń, czyli międzygrzędzi. Różnica wilgotności na grzędach i międzygrzędziach jest znaczna i decyduje o odmiennym stopniu rozwoju roślinności. W międzygrzędziach mogą się rozwinąć wrzosowiska bażynowe, wrzosiec bagienny czy widłak torfowy. Końcowym etapem może być wilgotny, nadmorski bór sosnowy, który może zostać zasypany przez kolejne wędrujące wydmy.

Roślinnością, która jako pierwsza zasiedla suche, ruchome piaski są trawy: piaskownica zwyczajna i wydmuchrzyca piaskowa.

Zasypywane lasy umierają, a gdy fala piasku przemieści się dalej, wyłaniają się kikuty suchych drzew.

Wędrujące piaski zasypały znajdujące się na ich drodze osady ludzkie. Poza wspomnianą już Łączką, zasypana została osada rybacka Boleniec, Rąbka oraz stara Łeba. W XVI wieku miasto Łebę przeniesiono na wschodni brzeg rzeki Łeby, ale na zachód od ujścia rzeki do dziś można oglądać szczątki kościoła św. Mikołaja, który stał w centrum miasta.