Zamek Ostrogskich w Warszawie

Opis

W XVI wieku, po bezpotomnej śmierci ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza, Mazowsze i Warszawa dostały się we władanie królewskie. Od 1569 roku uchwałą sejmu Warszawę wybrano na miejsce sejmów walnych koronnych. Kiedy w 1587 roku królem został Zygmunt III Waza, który w 1596 roku do Warszawy przeniósł rezydencję królewską, a w 1611 roku również urzędy, Warszawa stała się stolicą wielonarodowego kraju. Spowodowało to wzmożony napływ do Warszawy magnatów i szlachty, tym razem na pobyt stały. Przybysze budowali swe zamki, pałace i dwory już poza obrębem murów miejskich.

U schyłku XVI wieku, tereny na wysokiej skarpie wiślanej, na południe od wąwozu, którym później poprowadzono ulicę Tamka, należały do księcia Janusza Ostrogskiego, kasztelana krakowskiego. Książę rozpoczął tu budowę zamku obronnego z wysokim, ceglanym bastionem.

Po śmierci księcia Ostrogskiego w 1620 roku, posiadłość odziedziczyła córka Eufrozyna wraz z mężem, księciem Aleksandrem Zasławskim. W późniejszych latach grunty te przeszły na własność rodziny Denhoffów.

Zamek Ostrogskich prawdopodobnie został zburzony podczas potopu szwedzkiego.

W 1681 roku grunty zakupił od Denhoffów Jan Gniński, który zamierzał tu wznieść własną siedzibę. Wykonanie projektu zlecił Tylmanowi z Gameren, który zaproponował zbudowanie okazałej rezydencji, składającej się z pałacu, który miałby stanąć na tarasie wysuniętym ku Wiśle oraz dwóch wolno stojących pawilonów gospodarczych. Ogromne koszty, jakie pochłonęły roboty ziemne związane z budową kilkukondygnacyjnych podziemi, formowaniem tarasu i budową murów oporowych, zmusiły Gnińskiego do ograniczenia budowanej rezydencji. Tylman zaproponował wówczas zrezygnować z głównego korpusu pałacu, a w miejscu pawilonów gospodarczych zbudować dwa wolno stojące pawilony pałacowe. Ostatecznie, na wysokim tarasie nad wąwozem, wzniesiono tylko pawilon północny w stylu klasycyzującego baroku.

Po śmierci Gnińskiego posiadłość dziedziczyli kolejno jego synowie, a na początku XVIII wieku użytkował go ordynat Tomasz Józef Zamoyski, który właścicielem dóbr został dopiero w 1721 roku. Zamoyski w 1725 roku przebudował pałac wg projektu Józefa Fontany. W okresie władania posiadłością przez rodzinę Zamoyskich, pałac nazywany był pałacem ordynackim, a główna oś posiadłości do dziś nosi nazwę ulicy Ordynackiej. Kolejnym właścicielem został brat Tomasza - ordynat Michał Zdzisław Zamoyski, którego synowie Jan, Jakub i Andrzej w 1740 roku odstąpili pałac biskupowi przemyskiemu Walentemu Czapskiemu.

W 1771 roku pałac przeszedł w ręce Jana Mikołaja Chodkiewicza, który zamierzał go rozbudować, lecz planów swych nie zrealizował.

Na początku XIX wieku pałac popadł w ruinę, a jego podziemia stały się schronieniem dla włóczęgów.

W 1820 roku posiadłość nabył na licytacji sekretarz policji Michał Gajewski, który odrestaurował pałac i nadbudował jedną kondygnację. Wybudował również oficyny, które przeznaczył na koszary.

W 1831 roku, w okresie powstania listopadowego, w pałacu zorganizowano lazaret wojskowy, później mieściła się tutaj fabryka wyrobów gumowych, rządowy Dom Zdrowia, szpital choleryczny, instytut moralnie zaniedbanych dzieci oraz schronisko dla powodzian. W 1854 roku gmach nabyło miasto z przeznaczeniem na koszary.

W 1859 roku, z inicjatywy skrzypka Apolinarego Kątskiego, pałac wykupiono i zaadaptowano na Instytut Muzyczny, zwany później Konserwatorium i Szkołą Główną Muzyki. W szkole tej kształcił się, a później wykładał Ignacy Paderewski. W 1914 roku, obok pałacu, na wprost ul. Ordynackiej, wybudowano nowy gmach Konserwatorium z salą koncertową.

W okresie powstania warszawskiego obie budowle zostały zniszczone.

Po wojnie ruiny pałacu przyznano Instytutowi im. Fryderyka Chopina, który później zmienił nazwę na Towarzystwo im. Fryderyka Chopina. W latach 1949 - 1953 pałac odbudowano według projektu Mieczysława Kuzmy, który wzorował się na zachowanych rysunkach Tylmana z Gameren. Pałacowi przywrócono zewnętrzny wygląd z końca XVII wieku, ale wystrój wnętrz jest współczesną kompozycją opartą na motywach późnego baroku, rokoko i klasycyzmu.

Dziś możemy podziwiać piękny pałac wzniesiony na planie prostokąta, którego elewacją wschodnią i zachodnią przełamują niezbyt wydatne ryzality, zwieńczone trójkątnymi tympanonami. Tympanony wypełnione są dwoma postaciami kobiecymi, między którymi umieszczono nowy detal architektoniczny - medalion z profilem Fryderyka Chopina. Elewację wschodnią zdobią popiersia umieszczone w niszach.
Budowla usytuowana jest na wysokiej, warownej platformie, która od wschodu tworzy obszerny taras, okolony ozdobną balustradą z piaskowca. Podczas odbudowy całkowicie odsłonięto elewację zachodnią i dodano bardzo dekoracyjne schody, łączące poziom posadowienia pałacu z poziomem ulicy Tamka. Główne, zachodnie wejście do budynku umieszczono na pierwszym poziomie podziemi.

Na początku XXI wieku przeprowadzono remont i modernizację, związaną z powstaniem nowoczesnego Muzeum Fryderyka Chopina, które otwarto w pałacu w 2010 roku.