Zamek piastowski w Kożuchowie

Kożuchów      0 Opinie

Opis

Kożuchowski zamek został wzniesiony przez księcia żagańskiego - Henryka IV Wiernego, w I połowie XIV wieku, na miejscu XIII-wiecznego, warownego grodu kasztelańskiego.

Zamek składał się z murowanego, piętrowego budynku mieszkalnego, zamykającego czworoboczny dziedziniec od strony wschodniej oraz cylindrycznej wieży, w przyziemiu na planie kwadratu. Dziedziniec otoczony był wysokim murem kurtynowym i fosą. Brama wjazdowa do zamku mieściła się od południa, od strony miasta. Poprzedzał ją most zwodzony, przerzucony nad fosą.

W 1369 roku kożuchowski zamek stał się stałą siedzibą książęcą Henryka VIII Wróbla - księcia żagańsko-głogowskiego. Po śmierci Henryka VIII w 1397 roku, na zamku do 1420 roku rezydowała jego żona Katarzyna, później książę żagańsko-głogowski Henryk IX Starszy, a następnie książę głogowski Henryk XI.

W czasach, kiedy Piastowie głogowscy zamieszkiwali kożuchowski zamek, rezydencja została rozbudowana o mieszkalne skrzydło zachodnie i kaplicę zamkową. Dolne kondygnacje wieży zostały zabudowane zachodnim budynkiem mieszkalnym. Wzniesiono również budynek bramny.

W 1476 roku, po śmierci Henryka XI - ostatniego Piasta głogowskiego, rozpoczęła się długoletnia wojna o sukcesję księstwa głogowskiego. Początkowo zamek kożuchowski zajął elektor brandenburski, później przejął go zbrojnie Jan II Szalony - książę żagański. Jan II otoczył zamek murami obronnymi z bastejami w narożach. W 1488 roku prawa do księstwa głogowskiego zgłaszał zbrojnie Maciej Korwin - król Węgier i Czech. W wyniku starć wojsk Jana II i Macieja Korwina, zamek kożuchowski został uszkodzony, Jan II abdykował, a nowym księciem głogowskim został Jan Korwin - syn króla Węgier i Czech.

W 1491 roku zamek kożuchowski wraz z księstwem głogowskim przeszedł jako lenno w ręce Jana Olbrachta - przyszłego króla Polski, a w 1499 roku w ręce jego brata Zygmunta Jagiellończyka, również przyszłego króla Polski - Zygmunta I Starego. W 1504 roku księciem głogowskim został Kazimierz II, książę Cieszyna, który zarządzał również Kożuchowem.

W XVI wieku na terenie księstwa głogowskiego popularne stały się tzw. dzierżawy dóbr królewskich i lenna zamkowe. Królowie czescy, poszukując nowych źródeł finansowania swej polityki, decydowali się na dzierżawy szlacheckie. Władca za opłatą dzierżawną, cedował na dzierżawcę pełnomocnictwa związane z wypełnianiem władzy wykonawczej i sądowniczej, a czasami również ustawodawczej.
W przypadku dzierżawy zamku, władzę sprawował królewski urząd starosty grodowego (Hauptmann). Starości grodowi zobowiązani byli do dbania o stan zamków królewskich, a w czasie wojny do ich obrony.

W XVI i XVII wieku starostami grodowymi na zamku w Kożuchowie byli przedstawiciele możnych rodów rycerskich: książę Baltazar ziębicki, Hans von Rechensberg oraz wielu przedstawicieli jego rodziny, Hieronim von Biberstein, Fabian Schöneich oraz Stentschowie.

W 1637 roku potężny pożar poważnie uszkodził kożuchowski zamek. W 1640 roku, podczas wojny trzydziestoletniej, zamek był okupowany i zdobyty przez wojska austriackie pod wodzą gen. Piccolominiego. Warownia uległa znacznemu zniszczeniu.

Po wojnie trzydziestoletniej zrujnowany zamek kożuchowski przejęli znów Stentschowie, następnie Johann von Feldenstein, a później Nositzowie - nikt jednak nie zamieszkiwał już w kożuchowskim zamku.

W 1675 roku lenno zniszczonego zamku kożuchowskiego zostało oddane miastu.

Władze miejskie Kożuchowa w 1685 roku sprzedały zamek zakonowi karmelitów. Karmelici nie tylko odbudowali zamek, lecz go przebudowali w czteroskrzydłowe założenie klasztorne, z wewnętrznym dziedzińcem (wirydarzem). Wzniesiono wówczas skrzydło północne, a budynek wschodni przedłużono w kierunku południowym. Wieża zamkowa została nadbudowana i zwieńczona wysokim, barokowym hełmem. W latach 1705 - 1706 karmelici wznieśli okazały kościół św. Józefa, przylegający do zabudowań klasztornych od strony południowo-zachodniej. Most drewniany nad fosą został rozebrany i zastąpiony groblą, prowadzącą do bramy. Klasztor karmelitów w Kożuchowie istniał do 1810 roku, kiedy nastąpiła kasata klasztoru.

Po sekularyzacji klasztoru, zamek użytkowało wojsko, które zamieniło go w zbrojownię. Później zabudowania zamkowo-klasztorne użytkowane były przez firmę Schroeter.

W 1896 roku zamek przejęła gmina staroluterańska, która przejęła również kościół św. Józefa i zamieniła go w zbór ewangelicki.

Zamek kożuchowski nie został zniszczony podczas II wojny światowej.

Po wojnie został zajęty na mieszkania oraz klub sportowy. Wyremontowany w latach 1976 - 1984, przeznaczony został na dom kultury i bibliotekę.

Zamek, który możemy dzisiaj oglądać, jest czteroskrzydłową, dwukondygnacyjną budowlą gotycko-barokową. Zbudowany jest z kamienia i cegły oraz otynkowany. Od strony północnej budynek wsparty jest murowanymi skarpami. Cały zamek przykrywają wysokie, dwuspadowe dachy, kryte dachówką ceramiczną. Zamek wzniesiony jest na planie czworoboku z zamkniętym wewnętrznym dziedzińcem. Południowe i północne skrzydła zamku posiadają przeszklone arkady, wychodzące na dziedziniec.
Pierwotnie wolnostojąca wieża zamkowa obecnie jest wtopiona w skrzydło zachodnie zamku. Górne jej kondygnacje wystają ponad dach budynku zamkowego. Cylindryczna wieża z oktagonalną ostatnią kondygnacją zwieńczona jest ośmiopołaciowym, ceramicznym dachem namiotowym.
W południowym skrzydle zamku nadal znajduje się brama z barokowym portalem, wykonanym w tynku. Na lewo od bramy usytuowany jest dawny kościół św. Józefa, zamknięty trójbocznie od zachodu, który dziś pełni funkcję sali widowiskowej. Pomieszczenie to swą zachodnią partią wychodzi poza obręb pierwotnego założenia zamkowego.
Najstarsze pomieszczenia, znajdujące się w piwnicach, sklepione są kolebkowo, natomiast na parterze i piętrze przeważają sklepienia krzyżowe.
Cały zamek od strony dziedzińca obiega sklepiony krzyżowo korytarz.

Obok zamku znajdują się pozostałości średniowiecznych murów obronnych oraz dobrze zachowana sucha fosa.

Obecnie w zamku mieści się Kożuchowskie Centrum Kultury i Sportu ZAMEK oraz siedziba Bractwa Rycerskiego.
Ośrodek Kultury prowadzi pracownie artystyczne, zespoły muzyczne, Bibliotekę Miejską, a także zajęcia sportowe. Organizuje wiele imprez artystycznych, kulturalnych i sportowych, jak wystawy, bale, prelekcje, plenery artystyczne oraz różne zawody sportowe.
Bractwo Rycerskie, które w podziemiach zamku urządziło Salę Rycerską, organizuje Turnieje Rycerskie.