Warszawskie ZOO

Opis

W Europie zwierzyńce istniały już w średniowieczu. Były to duże połacie lasu, początkowo nieogrodzone, gdzie chroniono i szczególnie dbano o dzikie zwierzęta. Zwierzyńce te, z czasem grodzone, służyły celom łowieckim.
Monarchowie przy swoich rezydencjach często trzymali dzikie zwierzęta, np. niedźwiedzie czy wilki, później również zwierzęta egzotyczne, jak lwy czy pumy. W XVII wieku nasiliła się tendencja do zakładania królewskich menażerii. Powstawały również zwierzyńce przy rezydencjach magnackich. Zwierzyńce te służyły już nie tylko celom łowieckim, lecz przede wszystkim dla podniesienia własnego prestiżu i do ozdoby zamków, czy pałaców.

W Warszawie pierwszym monarszym zwierzyńcem był zwierzyniec w Ujazdowie, założony przez Zygmunta III Wazę, na miejscu wcześniejszego zwierzyńca książąt mazowieckich przy ich ówczesnym zameczku myśliwskim. W tym ogrodzonym zwierzyńcu królewskim trzymano, być może jedne z ostatnich na świecie osobników tura, a także jelenie, żubry, niedźwiedzie, dziki i inne dzikie zwierzęta.
Wazowie posiadali również drugi zwierzyniec u podnóża Pałacu Kazimierzowskiego, gdzie trzymali krajową zwierzynę.
Znanym miłośnikiem zwierząt i zapalonym myśliwym był również Jan III Sobieski, który oprócz królewskiego zwierzyńca w Ujazdowie założył także menażerię nieopodal swej rezydencji w Wilanowie.
Kiedy dobra ujazdowskie zakupił stolnik litewski Stanisław August Poniatowski, późniejszy król Polski, stworzył na tym terenie park znany dziś pod nazwą Parku Łazienkowskiego, a w części, gdzie niegdyś istniał zwierzyniec Zygmunta III Wazy, król założył własną menażerię. Znalazły się tu nie tylko zwierzęta rodzime, lecz także fauna egzotyczna, jak wielbłądy, czy strusie. Król Stanisław August Poniatowski był bardzo dumny ze swego zwierzyńca i chętnie zapraszał tu nie tylko swoich gości, lecz także zwyczajnych mieszkańców Warszawy.

W 1884 roku powstał pierwszy w Warszawie zwierzyniec, udostępniony do zwiedzania wszystkim zainteresowanym. Menażerię tę założył prawnik Jan Maurycy Kamiński, jako spółkę akcyjną. Zwierzyniec powstał przy obecnej ul. Bagatela. Można było tam podziwiać słonicę, lwa, żyrafy, wielbłąda, niedźwiedzie, kuny, borsuki oraz wiele gatunków ptactwa. Zwierzyniec zlikwidowano pod koniec 1890 roku, kiedy to po spożyciu zatrutego mięsa padły wszystkie drapieżniki. Zwierzyniec zamknięto, a pozostałe zwierzęta sprzedano do zagranicznych ogrodów zoologicznych.
Już w wolnej Polsce, w 1926 roku, zamożny cukiernik i miłośnik przyrody Mieczysław Pągowski, własnym kosztem założył zwierzyniec przy ul. Koszykowej 47. Po kilku miesiącach przeniesiono zwierzęta do nowego, większego obiektu przy al. 3 Maja, róg Solca. Pągowski na powierzchni 1 ha zgromadził 70 gatunków zwierząt egzotycznych.
Również przy al. 3 Maja, w pobliżu dzisiejszego Muzeum Narodowego, w tym samym czasie powstało tzw. „Studium Biologiczne”, założone przez warszawskich nauczycieli przyrody. Był to zwierzyniec, w którym eksponowano ok. 150 zwierząt. Zwierzyniec ten został zlikwidowany po roku, kiedy wybuchł tam pożar, w którym zginęło m.in. 30 małp.

14 marca 1927 roku władze miasta powołały Miejski Ogród Zoologiczny. Usytuowany został na 12-hektarowej działce na Pradze, przy ul. Ratuszowej, nad brzegiem Wisły. Ten przestronny ogród zoologiczny otwarto dla publiczności już 11 marca 1928 roku. Pierwszymi lokatorami ogrodu były zwierzęta przekazane przez „Studium Biologiczne” oraz odkupione od Mieczysława Pągowskiego.
Pierwszym dyrektorem warszawskiego ZOO został Wenanty Brudziński, założyciel i były dyrektor ogrodu zoologicznego w Kijowie. Ogród cieszył się wielkim powodzeniem. Początkowo w ogrodzie mieszkało prawie 500 zwierząt.
W 1929 roku, po śmierci Brudzińskiego, dyrektorem warszawskiego ogrodu zoologicznego został Jan Żabiński, który zadbał o rozwój ogrodu. W okresie międzywojennym powstała małpiarnia, hipopotamiarnia, słoniarnia, żyrafiarnia, basen dla fok, a także wybieg dla niedźwiedzi polarnych. W 1937 roku przyszło na świat słoniątko. Było to dwunaste na świecie słoniątko urodzone w warunkach ogrodu zoologicznego. Mała słoniczka, córka Kasi i Jasia otrzymała więc imię Tuzinka.

Okres rozwoju warszawskiego ZOO został brutalnie przerwany przez wydarzenia września 1939 roku. 6 września podczas nalotu bomby uszkodziły wybieg dla niedźwiedzi. Ranne zwierzęta rozbiegły się po terenie ZOO i trzeba było je zastrzelić. W obawie przed groźbą uszkodzenia innych pomieszczeń, pozbawiono życia wszystkie zwierzęta drapieżne. Władze okupacyjne zlikwidowały ogród zoologiczny w Warszawie, a cenniejsze okazy wywieziono do ogrodów na terenie Rzeszy: do Berlina, Królewca, Monachium, Hanoweru, Norymbergi, czy Wiednia.

Zabudowania gospodarcze na terenie ogrodu wykorzystano na tuczarnie świń, a później także na fermę lisów. Mieszkańcy Warszawy zagospodarowali teren ogrodu na ogródki działkowe, gdzie hodowali produkty żywnościowe.

Jan Żabiński z rodziną mieszkał w budynku stojącym na terenie ogrodu. Żabińscy podczas okupacji, w schronie urządzonym w piwnicy, a także w schowkach w zwierzęcych klatkach ukrywali Żydów, wyprowadzonych potajemnie z warszawskiego getta. W ciągu trzech lat przez ZOO przy Ratuszowej przeszło ok. setki uciekinierów, którym Żabińscy uratowali życie.

W 1948 roku podjęto decyzję o odtworzeniu ogrodu zoologicznego w dawnym miejscu. Stanowisko dyrektora znów powierzono Janowi Żabińskiemu. Powiększono i uporządkowano teren, odbudowano i wyremontowano budynki, a nowe zwierzęta przekazały Warszawie zagraniczne ogrody zoologiczne.
22 lipca 1949 roku warszawskie ZOO ze 150 okazami zwierząt otwarto dla publiczności. Nowy ogród zajmował już powierzchnię ok. 40 hektarów.
W 1950 roku Jan Żabiński zrezygnował z funkcji dyrektora ogrodu zoologicznego. Jego miejsce zajął Jan Landowski.
Ogród dobrze się rozwijał, przybywały nowe zwierzęta i nowe obiekty. W 1952 roku utworzono nowy wybieg dla niedźwiedzi brunatnych. Wybieg ten zlokalizowano poza terenem ogrodu – w obecnym Parku Praskim, przy trasie W-Z. Niedźwiedzie można było obserwować, oczekując na tramwaj czy autobus. Było to wielką zachętą do odwiedzenia ZOO.

Po okresie szybkiego rozwoju, z powodu decyzji o przeniesieniu ogrodu poza granice miasta, nastąpiła stagnacja, związana ze wstrzymaniem wszelkich inwestycji.
Dopiero w latach 80. ubiegłego wieku nastąpiła poprawa. Ogród zoologiczny pozostał na dawnym miejscu, a stare obiekty wyremontowano i zmodernizowano. Przybyły nowe okazy fauny i poprawiły się warunki bytowe zwierząt.

W latach 90. rozpoczął się nowy okres rozwoju warszawskiego ogrodu zoologicznego.
W 1997 roku otwarto nowoczesne herpetarium dla gadów, którego mieszkańcami są: krokodyle, żółwie, węże, a także płazy: żaby, jaszczurki i warany.
W 1998 roku powstała ptaszarnia z halą wolnych lotów, a także azyl dla ptaków rodzimych. W ptaszarni przebywa wiele gatunków awifauny, w tym ptaki zagrożone wyginięciem, a także okazy ptaków wymarłych na wolności.
W 2003 roku przybyła nowoczesna słoniarnia o powierzchni 6000 m kw. oraz budynek dla nosorożców.
W 2006 roku oddano do użytku wybieg dla jaguarów oraz pawilon dla egzotycznych bezkręgowców, gdzie są eksponowane pająki, chrząszcze i inne owady.
W 2008 roku ZOO wzbogaciło się o pawilon dla małp człekokształtnych, gdzie zamieszkały goryle i szympansy.
W 2010 roku oddano do użytku piękną hipopotamiarnię z basenem wewnętrznym i zewnętrznym oraz zbiornik morski, tzw. rekinarium, w którym w nowoczesny sposób eksponowane są rekiny i płaszczki. W rekinarium żyje jedyny w Polsce okaz tawrosza piaskowego.
Warszawskie ZOO stale się rozwija i unowocześnia. Przeprowadzane są remonty i modernizacje starszych obiektów, w tym najstarszego w ogrodzie, zabytkowego budynku akwarium z 1928 roku.
Zwierzęta w warszawskim ogrodzie zoologicznym mają coraz lepsze warunki bytowe. Do nowych obiektów sprowadzane są nowe okazy. Obserwuje się także większą liczbę narodzin. W przeciągu ostatnich kilku lat przyszły na świat m.in.: jaguary, wikunia, lama, mrówkojad, jak, owce niebieskie (nahury), oryks szablorogi, żubr, waran mangrowy, szympans, tygrysy sumatrzańskie, a także dwukrotnie narodziły się indyjskie nosorożce pancerne. Szczęśliwym wydarzeniem były również narodziny siki wietnamskiej, jest to bowiem gatunek jelenia wschodniego, nie występujący już w naturze.

Obecnie w warszawskim ZOO mieszka prawie 5000 zwierząt, zarówno krajowych, jak i egzotycznych. Są to zwierzęta duże i małe, szare i kolorowe, łagodne i niebezpieczne, biegające, fruwające i pływające. Ta różnorodność zwierząt daje namiastkę pełnego obrazu fauny światowej.

Współczesne ogrody zoologiczne poza działalnością wystawienniczą i edukacyjną prowadzą również działalność naukową. Realizują także program ratowania gatunków zagrożonych wyginięciem oraz próbę przywrócenia ich do naturalnego środowiska. Warszawski ogród zoologiczny należy do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów.
Przy stołecznym ZOO działa fundacja PANDA, która pozyskuje środki na rozwój ogrodu, a także prowadzi akcję honorowej adopcji zwierząt. Honorowa adopcja polega na finansowej pomocy w utrzymaniu zaadoptowanego zwierzęcia. Adopcyjni rodzice mają Honorową Kartę Wstępu do ZOO, a przy wybiegu podopiecznego umieszczana jest tablica informacyjna dotycząca sponsora.

Na terenie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie można podziwiać zwierzęta podczas zabawy, karmienia, czy odpoczynku.
W centrum ogrodu usytuowane jest Baśniowe ZOO, przeznaczone przede wszystkim dla dzieci. Znajdują się tu bardzo łagodne zwierzęta, które można głaskać, karmić i bawić się z nimi (króliki, kozy, owieczki i in.).
Na piętrze słoniarni otwarto restaurację TEMBO, która poza serwowaniem pysznych dań, organizuje również imprezy okolicznościowe. Często są tu urządzane urodziny dzieci, ale również poważniejsze wydarzenia, jak warsztaty, konferencje, czy wykłady.
Stołeczne ZOO znajduje się w centrum miasta, co uniemożliwia rozwój terytorialny ogrodu, ale pozwala publiczności na częste i tłumne wizyty oraz na obserwację zwierząt z bliska.

Niebawem dodatkową atrakcją na terenie ZOO będzie willa Żabińskich. Zastała ona poddana rewitalizacji i już w kwietniu br. Zostanie udostępniona publiczności. Będzie to nowy obiekt muzealny na warszawskiej trasie turystycznej śladami Władysława Szpilmana „Szlak Pianisty”.

Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie można odwiedzać codziennie:
- w grudniu i styczniu od godz. 9.00 do 15.30,
- w lutym i listopadzie od godz. 9.00 do 16.00,
- w marcu i październiku od godz. 9.00 do 17.00,
- od kwietnia do września od godz. 9.00 do 18.00, a w soboty i święta do 19.00).