Gotycki kościół w Chotlu Czerwonym

Chotel Czerwony      0 Opinie

Opis

Chotel Czerwony, to niewielka wieś na Ponidziu, w pobliżu Wiślicy, położona na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego, w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatów przyrody Przęślin i Góry Wschodnie.

Według kronikarza Jana Długosza, parafia w Chotlu Czerwonym należała do najstarszych w Polsce, z której z czasem zostało wydzielonych wiele młodszych parafii. Pierwsza informacja źródłowa o parafii pochodzi z 1244 roku i wspomina o świadku Bryku, parafianinie de Chotel.
Pierwszy, drewniany kościół stanął na gipsowym wzgórzu prawdopodobnie ok. połowy XII wieku. Świątynia poświęcona była św. Bartłomiejowi Apostołowi.

W latach 1440 – 1450, w miejscu drewnianej, chylącej się ku upadkowi świątyni, zbudowano nowy kościół murowany pw. św. Hieronima Wyznawcy, Najświętszej Marii Panny i św. Stefana Króla. Świątynię tę ufundował i wyposażył kanonik krakowski i kustosz wiślicki – Jan Długosz, prawdopodobnie przy wsparciu biskupa Zbigniewa Oleśnickiego.
Powstał wówczas kościół orientowany, murowany z miejscowego, ciosanego kamienia, jednonawowy, z prosto zamkniętym prezbiterium, węższym i niższym od nawy. Od południa do nawy przylegała kruchta, a od północy do prezbiterium przylegała zakrystia. Kościół przykryto wysokimi dachami dwuspadowymi, krytymi czerwoną dachówką.

W XVI wieku część wnętrza świątyni pokryto polichromią.
Przed 1598 rokiem zmieniono dotychczasowych patronów kościoła, nadając mu wezwanie św. Bartłomieja Apostoła, jakie nosiła dawna, drewniana świątynia.
Kościół w Chotlu Czerwonym wielokrotnie odnawiano i remontowano. W 1850 roku od zachodu dobudowano do świątyni neogotycką kruchtę z dzwonnicą na piętrze.
Wymieniano również i uzupełniano wyposażenie. Ok. połowy XVIII wieku wystawiono trzy nowe ołtarze, a w 1888 roku zainstalowano w kościele organy wykonane przez organmistrza Józefa Szymańskiego.
Szczęśliwie, wszystkie zawieruchy wojenne oszczędziły świątynię, dzięki czemu dziś możemy ją podziwiać w niemal nienaruszonym kształcie.
Po wojnie, w 1947 roku przeprowadzono kapitalny remont dachu i szczytów budowli. W latach 1975 i 2005 odnowiono tynki zewnętrzne i wewnętrzne, a pod koniec XX i na początku XXI wieku poddano konserwacji całe wyposażenie świątyni oraz odsłonięte fragmenty XVI-wiecznej polichromii.

Dziś kościół o czerwonym dachu nadal dominuje nad okolicą. Na nieregularnym placu, otoczonym murem, mieści się świątynia i dawny cmentarz, z którego do dziś przetrwał jeden nagrobek z 1894 roku.
Orientowany kościół, wzniesiony z kamiennych ciosów jest świątynią jednonawową, trójprzęsłową, z dwuprzęsłowym, prosto zamkniętym prezbiterium, węższym i niższym od korpusu.
Od południa do nawy przylega gotycka kruchta z kamiennym, profilowanym portalem ostrołukowym, na którym wyryte są obrysy stóp, których pochodzenia i znaczenia nie udało się do dziś ustalić. Na ścianie kruchty znajduje się zegar słoneczny.
Od zachodu do korpusu przylega neogotycka, piętrowa kruchta z dzwonnicą na piętrze i dzwonem z 1541 roku.
Od strony północnej do prezbiterium przylega niska zakrystia.
Otynkowana świątynia opięta jest masywnymi, uskokowymi przyporami i obwiedziona gzymsami: cokołowym, kordonowym i koronującym.
Kościół posiada okna jedynie od strony południowej. Są to okna ostrołukowe, dwustronnie rozglifione: dwa dwudzielne w nawie i dwa pojedyncze w prezbiterium. W zakrystii, od strony wschodniej znajduje się małe okienko okrągłołukowe.
Wschodnia, szczytowa elewacja prezbiterium zdobiona jest ostrołukowymi blendami. W niewielkiej wnęce umieszczono płaskorzeźbę ze sceną Ukrzyżowania. Szczyt prezbiterium oraz pozbawione tynków szczyty nawy wieńczą kamienne krzyże.
Zachodnia elewacja kruchty posiada dwa ostrołukowe otwory dzwonne, ponad którymi umieszczony jest relief krzyża. Na osi neogotyckiej kruchty znajduje się ostrołukowy portal. Szczyt kruchty zwieńczony jest niewielką wieżyczką z metalowym krzyżem.
Nawę, prezbiterium i zachodnią kruchtę przykrywają wysokie, strome dachy dwuspadowe, natomiast zakrystię i południową kruchtę – dachy pulpitowe. Wszystkie dachy świątyni tradycyjnie kryte są czerwoną dachówką (podobno część nazwy miejscowości pochodzi właśnie od czerwonych dachów kościółka, stojącego na wyniosłym, gipsowym wzgórzu).

Najciekawszym elementem wyposażenia świątyni jest kamienna tablica erekcyjna z 1450 roku, umieszczona w kruchcie południowej, nad wejściem do nawy. Przedstawia ona Matkę Bożą z Dzieciątkiem w asyście św. Stefana w koronie, z berłem i jabłkiem królewskim oraz św. Hieronima z lwem. Płaskorzeźbę dookoła obiega majuskułowy napis. W lewym, górnym rogu, w pasie napisu umieszczono maleńkie popiersie muratora lub kamieniarza, który wykuł tablicę.
Z południowej kruchty do nawy prowadzi kamienny, profilowany portal ostrołukowy, w którym umieszczono żelazne drzwi kute w skośną kratę, wyposażone w stare zamki i kłódki.
Wnętrze kościoła o wymiarach: długość 16 m, szerokość 9,5 m, wysokość 10 m, przykrywają sklepienia sieciowo-żebrowe ze zwornikami dekorowanymi herbami. Zwornik nad prezbiterium zdobi herb z Orłem Kazimierzowskim, a nad nawą herb Dębno biskupa Zbigniewa Oleśnickiego i herb Wieniawa Jana Długosza. W gotyckiej kruchcie na zworniku sklepienia sieciowo-żebrowego znajduje się herb Wieniawa.
Zakrystia sklepiona jest kolebką z lunetami.
Nawę od prezbiterium oddziela ostrołukowa arkada tęczy.
Przy wschodniej ścianie prezbiterium, za ołtarzem znajduje się kamienne, gotyckie sakramentarium z ok. 1450 roku, z maswerkowym baldachimem zwieńczonym pinaklami i kwiatonami.
W późnobarokowym ołtarzu głównym z połowy XVIII wieku mieści się późnogotycki, XV-wieczny krucyfiks, natomiast na zasuwie obraz Chrztu Pana Jezusa. W ołtarzu tym, pod krzyżem umieszczona jest figura Matki Bożej Bolesnej z I połowy XV wieku oraz barokowa figura św. Jana Ewangelisty.
W prezbiterium znajduje się gotycki, ostrołukowy, profilowany portal, wiodący do zakrystii, z płaskorzeźbionym wizerunkiem św. Stefana, ujęty w malowane obramienie z 1543 roku.
Po bokach łuku tęczowego ustawione są dwa rokokowe ołtarze boczne z połowy XVIII wieku, z XVIII-wiecznymi obrazami św. Antoniego i patrona świątyni – św. Bartłomieja.
Bardzo cennym zabytkiem w kościele jest gotycki krucyfiks z ok. 1400 roku, który umieszczony jest na północnej ścianie.
W południowej kruchcie stoi późnogotycka, drewniana kropielnica.
W nawie, prezbiterium i gotyckiej kruchcie widoczne są fragmenty XVI-wiecznej polichromii.
Południową ścianę dekorują późnobarokowe obrazy: św. Sebastiana z I połowy XVIII wieku i św. Tekli z ok. 1800 roku.
W północną ścianę nawy wmurowane są trzy tablice epitafijne z połowy XIX wieku.
Neobarokowa ambona połączona z konfesjonałem (mównica ze słuchalnicą) datowana jest na 1. ćw. XIX wieku.
Drewniany chór muzyczny zbudowano ok. 1880 roku, a w 1888 roku zainstalowano na nim organy.

Jak widać, ten niewielki kościółek na uboczu, kryje wiele wartościowych zabytków.

Dodatkową atrakcją świątyni jest również samo wzgórze, na którym jest posadowiony. Wzgórze to jest wychodnią olbrzymich kryształów gipsowych, dochodzących do 3 metrów wysokości. Pod kościołem jest grota kryształów gipsowych o długości ponad 20 m, która nazywana jest „Kuchnią proboszcza”. Niestety, zamknięta jest kratą. Grotę i kryształy można obejrzeć przy drodze, po zachodniej stronie kościoła.