Pałac Wojanów

Wojanów      0 Opinie

Opis

Kotlina Jeleniogórska, otoczona od południa pasmem Karkonoszy, od zachodu Górami Izerskimi i Pogórzem Izerskim, od północy Górami Kaczawskimi, od wschodu Rudawami Janowickimi, jest jednym z najpiękniejszych zakątków w Polsce. Poza fantastycznie ukształtowaną rzeźbą terenu, urokliwymi rzekami: Bobrem, Łomnicą i Kamienną, ciekawymi muzeami, jest tu również wiele atrakcji, jak np. leśne i górskie spacery, ciekawe trasy rowerowe, wspinaczka skałkowa, spływy kajakowe, czy loty szybowcowe.
Na terenie Kotliny Jeleniogórskiej o powierzchni 273 km kw. (mniej niż powierzchnia Szczecina), znajduje się również wiele cennych zabytków architektury, m.in. ok. 30 zamków i pałaców.
Jednym z nich jest pałac w Wojanowie.

Wojanów należy do najstarszych osad w okolicy. Pierwsza pisemna wzmianka o Wojanowie (wówczas Schildau) pochodzi z 1281 roku, kiedy to wspomniano o majątku lenna rycerza Eberharda von Schildau (Eberharda z Wojanowa), należącym do Księstwa Jaworskiego.
W połowie XIV wieku, w dokumentach jako właściciel dóbr występuje Hans von Zedlitz, ze znanego śląskiego rodu. W I połowie XVI wieku część majątku na krótko (1540 – 1548) przeszła we władanie Antona Schaffgotscha z innego znakomitego rodu śląskiego, a następnie powróciła do rodu von Zedlitz.
W latach 1603 – 1607 Nickel von Zedlitz und Nimmersath wybudował w Wojanowie renesansowy dwór warowny. Podczas wojny trzydziestoletniej, w 1642 roku dwór ten został spalony przez Szwedów.
Kolejny właściciel Wojanowa, Christoph von Zedlitz w 1667 roku rozpoczął odbudowę dworu w stylu barokowym. Nad portalem kazał umieścić herby swoich przodków oraz przodków swej żony.

W 1740 roku Wojanów wraz z całym Śląskiem znalazł się w granicach Królestwa Prus.
W1754 roku majątek w Wojanowie nabył szwajcarski kupiec Daniel von Buchs, który zlecił przebudowę dworu w barokowy pałac.
Dobra wojanowskie w 1817 roku stały się własnością Karla Sigismunda von Rothkirch.

W 1831 roku posiadłość nabył Karl Albrecht Ike – radca sądowy Królestwa Pruskiego. Na jego zlecenie przebudowano pałac w stylu modnego wówczas neogotyku, według projektu architekta królewskiego, Karla Friedricha Schinkla lub któregoś z jego uczniów. Pałac uzyskał wówczas dodatkowe piętro, a cztery cylindryczne wieże alkierzowe, zakończone belwederami, nadały rezydencji charakterystyczny wygląd. W 1839 roku Karl Albrecht przeniósł się bliżej stolicy, a Wojanowa postanowił się pozbyć.

Wystawioną na sprzedaż posiadłość, w 1839 roku zakupił król pruski Fryderyk Wilhelm III, jako prezent dla swej ukochanej córki – Luizy Niderlandzkiej.
Małżonkowie Luiza i Fryderyk Niderlandzki nadali nowy wygląd elewacji, zwłaszcza części otworów okiennych, zlecili też zbudowanie dwóch eleganckich oranżerii, a także wprowadzili pewne zmiany we wnętrzach reprezentacyjnych, według koncepcji Friedricha Augusta Stülera lub Hermanna Wentzla, dostosowując je do nowych potrzeb.
Przebudowano także ogrody pałacowe według projektu dyrektora berlińskich ogrodów królewskich – Petera Josepha Lenne. Zamieniono wówczas barokowy ogród na 16-hektarowy romantyczny park krajobrazowy, eksponując jednocześnie widoki roztaczające się z pałacu: na pobliską rzekę Bóbr, a przede wszystkim na królową Karkonoszy – Śnieżkę.

Powstała w ten sposób trzecia już letnia rezydencja w okolicy, należąca do królewskiego rodu Hohenzollernów. Pierwszą był zamek w Karpnikach, zakupiony w 1822 roku przez księcia Wilhelma Hohenzollerna – brata królewskiego. W 1831 roku król Fryderyk Wilhelm III nabył rezydencję w pobliskich Mysłakowicach, a w 1839 roku zakupił pałac w Wojanowie dla swej córki Luizy. Mogło to świadczyć o wyjątkowym uroku Kotliny Jeleniogórskiej, któremu ulegli członkowie pruskiego rodu panującego.
Zainteresowanie króla Prus Kotliną Jeleniogórską rozsławiło ją wśród pruskich elit. Arystokracja pruska, podążając za swym władcą, również zainteresowała się okolicami Jeleniej Góry. Zaczęto więc wznosić tu wystawne rezydencje, pałace i zameczki, otaczając je pięknymi ogrodami.
W XVIII wieku powstało ich wiele. Wspaniałe rezydencje przyciągały wspaniałych gości. Każdego lata do swych letnich pałaców zjeżdżali przedstawiciele rodziny królewskiej, arystokracji, a także ich znakomici goście.
W okolicach Jeleniej Góry przez całe lato kwitło życie towarzyskie. Organizowano bale, huczne przyjęcia, pokazy spektakli teatralnych, a także składano sobie wzajemnie sąsiedzkie wizyty towarzyskie.

Tak samo wyglądało też życie w Wojanowie. Księżna Luiza ze swym mężem – księciem Fryderykiem Holenderskim, który odrzucił propozycję zostania wielkim księciem Luksemburga, prowadzili bogate życie towarzyskie. Właścicieli Wojanowa odwiedzali utytułowani krewni. Być może bywał tu król Prus Fryderyk Wilhelm III (zmarł w czerwcu 1840 roku) – ojciec Luizy, ale z całą pewnością odwiedzał Wojanów król Prus Fryderyk Wilhelm IV – starszy brat księżnej, Bywała tu siostra Luizy – Aleksandra Fiodorowna wraz z mężem, carem Mikołajem I. Parę książęcą odwiedzał również stryj Luizy – książę Wilhelm, brat jej ojca.
Również dzieci właścicieli Wojanowa zrobiły karierę na królewskich dworach Europy. Najstarsza córka Luizy i Fryderyka, również Luiza (zwana Luizą Orańską), która z całą pewnością wielokrotnie bywała w wojanowskim pałacu, została królową Szwecji i Norwegii, zaś jej córka Luiza Bernadotte – królową Danii.
Najmłodsza córka pary książęcej – Maria, księżna zu Wied dała światu przyszłego władcę Albanii – Wilhelma zu Wied.

Księżna Maria zu Wied w 1874 roku odziedziczyła po matce Wojanów, który pozostawał w jej władaniu do 1908 roku.

W 1908 roku sprzedała posiadłość rotmistrzowi Karlowi Kriegerowi. Ostatnimi właścicielami Wojanowa przed 1945 rokiem byli: konsul dr Curt Effenberg i wydawca gazet Kammer, obydwaj z Wrocławia.

Podczas II wojny światowej w Wojanowie zakwaterowano robotników przymusowych, pracujących w papierni, w pobliskiej Dąbrowicy.

Po 1945 roku Wojanów wraz z całym Śląskiem znalazł się w granicach Polski.
Skarb państwa przejął posiadłość w Wojanowie i zorganizował tam PGR. W pałacu umieszczono administrację PGR-u, a w pięknych komnatach pałacowych zorganizowano niewielkie mieszkania dla robotników rolnych.
Nieremontowany przez lata obiekt popadał w ruinę, a romantyczny park zdziczał.

W 1995 roku posiadłość w Wojanowie została zakupiona przez włoską firmę, która rozpoczęła prace zabezpieczające i remontowe.
W 2002 roku w pałac uderzył piorun, wzniecając pożar rezydencji. Pałac został częściowo zniszczony, a następnie zniechęcony właściciel wystawił majątek na sprzedaż.

Od 2004 roku zespół pałacowo-parkowy w Wojanowie ma nowego właściciela – „Pałac Wojanów” spółka z o.o. Firma przeprowadziła gruntowny remont pałacu, przywracając mu dawny blask. Odrestaurowano też murowane zabudowania folwarczne: oficynę, spichlerz, stodołę i stajnię. W pałacu i wszystkich budynkach gospodarczych umieszczono hotel, centrum konferencyjne, SPA, basen, dwie restauracje, winiarnię oraz kawiarnie. Zagospodarowano również teren wokół zabudowań, a także zrewitalizowano piękny park pałacowy.
Przed pałacem stanęła fontanna z 1790 roku, która pierwotnie znajdowała się przed zamkiem w Rybaczowicach. Obecnie w miejscu wsi Rybaczowice znajduje się odkrywka kopalni Turów, a fontanna „przywędrowała” do Wojanowa.

Dziś pałac Wojanów wygląda jak w najlepszych latach swej świetności.
Murowana z cegły i otynkowana rezydencja, wzniesiona na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, w kostiumie neogotyku angielskiego, zachwyca swymi proporcjami i jasnymi elewacjami na tle bujnej zieleni.
Posadowiony na wysokim cokole, podpiwniczony, trzykondygnacyjny pałac, posiada też czwartą, znacznie niższą kondygnację pod samym dachem, przeznaczoną dla służby, dzieci lub gości (tzw. mezzanin).
Naroża pałacu zdobią cztery cylindryczne wieżyczki alkierzowe, zbudowane prawdopodobnie w miejscu renesansowych baszt warownego dworu.
Pałac przykrywa wysoki dach czterospadowy z dwoma poziomami okien połaciowych w kształcie wolego oka. Połacie dachu pokryte są dachówką ceramiczną, podobnie jak stożkowe hełmy wieżyczek.
Czteroosiową fasadę północną przełamuje wydatny, sześciokondygnacyjny ryzalit centralny, w którym mieści się klatka schodowa. W przyziemiu ryzalitu umieszczony jest 2-arkadowy kamienny portal renesansowy z kartuszami herbowymi we fryzie. Na elewacji ryzalitu, powyżej okien umieszczono zegar wieżowy. Na dachu ryzalitu kiedyś mieścił się taras widokowy (może dziś również?), którego balustradę wieńczy krenelaż, wsparty na machikułowym gzymsie. W części otworów okiennych zachowały się renesansowe, kamienne obramienia.
Elewacje korpusu pałacu są boniowane.
Południową elewację ogrodową poprzedza rozległy taras z bocznymi schodami do parku. Pięcioosiową elewację zdobi duże, centralne okno o wykroju łuku Tudorów, wypełniające dwie kondygnacje. Pod tym oknem mieści się portal południowy o takim samym wykroju, a ponad portalem balkon, wsparty na konsolach, tworzących daszek nad wejściem, również o wykroju łuku Tudorów.
Elewację południową zdobią również gzymsy nadokienne w kolorze cegły. Kondygnacje narożnych wieżyczek o gładkich elewacjach zostały rozdzielone barwnymi gzymsami. Wieżyczki otrzymały też okna o angielskim wykroju.
Rozbudowany, machikułowy gzyms koronujący obiega całą budowlę wraz z alkierzowymi wieżami. Ostatnie kondygnacje wieżyczek tworzą widokowe belwedery z oknami i płycinami o niskich, ostrych łukach.
Przed wschodnią i zachodnią elewacją znajdują się niskie pawilony, połączone z pałacem krytymi korytarzami. Pawilony te od strony południowej posiadają duże okna, zamknięte łukami Tudorów, natomiast korytarze mają takie okna od południa i od północy. Kiedyś w tych pawilonach mieściły się oranżerie, natomiast dziś w jednym z nich znajduje się apartament hotelowy.

Układ wnętrz w pałacu jest dwutraktowy, z centralnie usytuowaną sienią, sklepioną kolebką z lunetami. Sklepione są także piwnice, natomiast sale pałacowe posiadają płaskie stropy.
W pałacu zachowała się piękna, dwukondygnacyjna sala balowa z XIX-wieczną polichromią i emporą muzyczną.
Fragmenty polichromii ornamentalnej zachowały się również na sklepieniu belwederu w jednej z wież alkierzowych.
Oryginalne, XIX-wieczne wyposażenie rezydencji nie dotrwało do naszych czasów.

Zwiedzanie pałacu jest możliwe jedynie z przewodnikiem, w grupach co najmniej 20-osobowych i po wcześniejszym umówieniu.
Park natomiast jest ogólnodostępny, nie tylko dla gości hotelowych lecz również dla turystów.