Kampinos – kościół Wniebowzięcia NMP

Opis

Pierwsze wzmianki o osadzie puszczańskiej, zwanej Białym Miastem (dawna nazwa Kampinosu) pochodzą z 1370 roku. Prawdopodobnie w tym czasie została erygowana również parafia, natomiast wzmianka o pierwotnym, drewnianym kościele pochodzi dopiero z 1540 roku.

Budowę obecnej świątyni rozpoczęto w 1773 roku, z inicjatywy ówczesnego proboszcza – ks. Jana Forszeta. Jednym z fundatorów kościoła był Ludwik Gutakowski, od 1776 roku właściciel wsi Kampinos. Drewniany kościół wzniesiono z sosnowych bali, w konstrukcji zrębowej, w stylu barokowo-klasycystycznym, według projektu warszawskiego architekta Lobego. Budowę świątyni ukończył w 1782 roku kolejny proboszcz parafii kampinoskiej – ks. Jakub Żegocki.
Powstał wówczas kościół na planie prostokąta z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, skierowanym na południe. Północną fasadę flankowały dwie czworoboczne wieże.
15 lipca 1791 roku kościół w Kampinosie został konsekrowany przez biskupa Antonina Pobóg Malinowskiego, pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Świątynia była wielokrotnie remontowana w XIX i XX wieku.

Staraniem ks. S. Smoleńskiego w latach 60. XIX wieku powstało obecne wyposażenie kościoła.
Jeszcze przed I wojną światową zbudowano drewnianą dzwonnicę, w której zawieszono dzwony.
W 1929 roku podmurowano kościół, a także otynkowano jego wnętrze. W 1935 roku wykonano zewnętrzne oszalowanie świątyni.
W czasie II wojny światowej okupanci niemieccy skonfiskowali dzwony kościelne.

Po wojnie, w 1945 roku do kampinoskiego kościoła sprowadzono nowy dzwon, a w 1969 roku – dwa kolejne. Wszystkie trzy dzwony w 1988 roku zawieszone zostały w nowej, drewnianej dzwonnicy.
W 1983 roku wymieniono gontowe pokrycie dachu na blachę miedzianą.
Staraniem proboszcza ks. Andrzeja Piekarczyka w 2002 roku odrestaurowano wnętrze świątyni, przywracając mu dawny blask.

Dziś drewniany kościół Wniebowzięcia NMP w Kampinosie zachwyca swą barokowo-klasycystyczną formą, wywodzącą się z architektury murowanej. Ten styl drewnianej architektury sakralnej niektórzy nazywają „polskim barokiem”, ponieważ odwzorowywanie w drewnie murowanych budowli było charakterystyczne dla polskiego budownictwa, a w Europie było zjawiskiem bardzo rzadko spotykanym.

Kampinoski kościół jest drewnianą świątynią o zwartej budowie, wzniesioną na planie prostokąta, z trójbocznie zamkniętym, niewyodrębnionym prezbiterium, skierowanym na południe.
Północną, dwukondygnacyjną fasadę zwieńczoną półokrągłym szczytem flankują dwie czworoboczne wieże o wysokości korpusu, wysunięte przed lico fasady. Na osi fasady znajduje się drewniany portal, a nad nim okno zwieńczone trójkątnym frontonem. Kondygnacje fasady i wież rozdziela wydatny gzyms. Prostokątne i okrągłe otwory okienne w wieżach, a także okrągły otwór w drugiej kondygnacji fasady wypełniają drewniane żaluzje.
W skromnych elewacjach bocznych umieszczone są prostokątne okna. Wszystkie ściany świątyni oraz wież zwieńczone są profilowanym, drewnianym gzymsem koronującym.
Kościół przykrywa jednokalenicowy, dwuspadowy dach, nad prezbiterium trójpołaciowy, kryty blachą miedzianą. Wieże zwieńczone są strzelistymi, ostrosłupowymi hełmami, krytymi blachą.
Wokół świątyni ustawiono drewniane tablice, zawierające płaskorzeźbione stacje Drogi Krzyżowej.

Otynkowane, utrzymane w jasnych kolorach wnętrze kościoła przykrywa płaski strop.
Z południowej przestrzeni świątyni zostały wydzielone dwa boczne, niskie pomieszczenia: z lewej strony powstała zakrystia, natomiast z prawej skarbczyk. Nad tymi pomieszczeniami zorganizowano loże kolatorskie.
Środkową część między zakrystią i skarbczykiem zajmuje prezbiterium, węższe od korpusu nawowego, który trzema parami drewnianych, czworobocznych słupów został podzielony na trzy nawy.
Przy północnej ścianie znajduje się empora muzyczna wsparta na czterech słupach, w części środkowej wysunięta do przodu.

Wyposażenie kościoła o dominującym białym kolorze i złoconych ornamentach nosi cechy późnego baroku.
Ołtarz główny zajmuje całą szerokość prezbiterium. Jego centralną część stanowi wysoka, okrągłołukowa arkada, zwieńczona rzeźbioną sceną Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Wewnątrz arkady umieszczono obraz „Chrystus na krzyżu” z końca XVIII wieku, przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi. W bocznych częściach ołtarza, między złoconymi, korynckimi kolumnami umieszczono figury św. Piotra – z lewej oraz św. Pawła – z prawej strony. Na dole, pod figurami znajdują się bramki, służące do wejścia za ołtarz.
Ołtarze boczne z 2 poł. XIX wieku wykonane zostały według projektu Walerego Jodłowskiego.
W lewym ołtarzu bocznym przy tęczy znajduje się otoczony lokalnym kultem obraz nieznanego autora, przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, zwaną też Panią Kampinosu.
W pozostałych ołtarzach bocznych umieszczono obrazy przedstawiające: św. Izydora Oracza, scenę Chrztu Pańskiego oraz św. Antoniego Pustelnika odwiedzającego św. Pawła Eremitę.
Warto również zwrócić uwagę na wiszący z tyłu kościoła obraz św. Franciszka otrzymującego stygmaty.
Z prawej strony przy tęczy umieszczona jest czworoboczna, klasycystyczna ambona, obok ołtarza Pani Kampinosu stoi czworoboczna chrzcielnica, a na emporze muzycznej – organy.
Do dziś w kampinoskim kościele zachowały się oryginalne ławki z końca XVIII wieku.

Wieś Kampinos, leżąca na skraju wielkiej Puszczy Kampinoskiej, często była świadkiem ważnych wydarzeń historycznych.
Pod koniec września 1794 roku mieszkańcy ziemi sochaczewskiej podpisali w Kampinosie akt przystąpienia do Insurekcji Kościuszkowskiej.
W 1812 roku skrajem Puszczy Kampinoskiej Napoleon prowadził swe wojska na Rosję.
14 kwietnia 1863 roku, podczas Powstania Styczniowego, w okolicach Budy Zaborowskiej rozegrała się bitwa z oddziałami armii carskiej, w której poległo wielu powstańców wraz ze swym przywódcą Walerym Remiszewskim, natomiast rannych powstańców powieszono. Okoliczna ludność w obawie przed kozakami, w nocy, po kryjomu grzebała ciała poległych powstańców. Wielu pochowano na cmentarzu parafialnym w Kampinosie. Dziś mogiły poległych powstańców symbolizuje pomnik ustawiony na cmentarzu, przy którym w rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego cześć bohaterom oddają władze samorządowe, ks. proboszcz oraz mieszkańcy Kampinosu.
Z płaszczy powstańców mieszkańcy wsi Kampinos uszyli dwie chorągwie kościelne, które z pietyzmem przechowywano w kościele. Przetrwały one okres zaborów, I i II wojnę światową, ale po 1945 roku ślad po nich zaginął.
W 1865 roku parafianie ufundowali figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, dla upamiętnienia bohaterów Powstania Styczniowego. Figura ta do dziś stoi przed wejściem do kościoła.

We wrześniu 1939 roku po klęsce Bitwy nad Bzurą, żołnierze armii „Poznań”, „Łódź” i „Pomorze”, wycofujący się w kierunku Warszawy, znaleźli w puszczy schronienie przed nalotami niemieckimi. Nie uniknęli jednak kolejnych działań zbrojnych. Teren Puszczy Kampinoskiej stał się pobojowiskiem.
W latach 1942 – 1944 na terenie puszczy działały oddziały partyzanckie Armii Krajowej.
Po ustaniu działań wojennych miejscowa ludność przeprowadzała ekshumacje zwłok żołnierzy polskich i przewoziła je na okoliczne cmentarze wojskowe. W wielu miejscach Puszczy Kampinoskiej znajdują się cmentarze wojskowe oraz wiele pojedynczych mogił.
Na parafialnym cmentarzu w Kampinosie jest kwatera, gdzie spoczywa 40 żołnierzy polskich, poległych w 1939 roku. Są też zbiorowe mogiły cywilnych ofiar II wojny światowej.
W rocznicę wybuchu II wojny światowej w kościele odprawiana jest Msza Święta, a na cmentarzu, w kwaterach żołnierzy składane są wieńce i zapalane znicze.

Naprzeciw kościoła, po drugiej stronie ulicy Fryderyka Chopina, rosną dwa pomnikowe dęby. Nadano im imiona wielkich Polaków. Rozłożysty dąb szypułkowy otrzymał imię „Stefan” (Wyszyński), natomiast dąb bezszypułkowy, rosnący bliżej plebanii – „Fryderyk” (Chopin).
Nieopodal „Stefana” w 2005 roku odsłonięto obelisk jeszcze jednego wielkiego Polaka – Jana Pawła II. Każdego roku 2 kwietnia o godz. 21.37 – w rocznicę śmierci oraz 16 października – w rocznicę wyboru biskupa Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, mieszkańcy Kampinosu i okolic gromadzą się przy obelisku na wspólnej modlitwie.