Piękna Studnia w Nysie

Opis

W dawnych czasach studnie miejskie pełniły bardzo ważną rolę. Były bowiem jedynym źródłem wody pitnej dla mieszkańców miast.
Nysa, choć znajdowała się nad wartką Nysą Kłodzką, to była od niej odgrodzona murami obronnymi. Podczas oblężenia, w mieście dostępna była jedynie woda z miejskich studni. Podobno podczas wojny 30-letniej, Szwedzi oblegający Nysę zatruli wodę we wszystkich miejskich studniach, zmuszając miasto do kapitulacji.

Po doświadczeniach wojny 30-letniej, rajcy miejscy postanowili chronić wodę, czerpaną przynajmniej z jednej studni, która usytuowana była w centralnym punkcie miasta – w pobliżu rynku i reprezentacyjnego kościoła, przy ulicy Wrocławskiej. Studnia ta pobierała wodę z innego poziomu wodonośnego, niż pozostałe studnie w mieście. Postanowiono więc zabezpieczyć ją przed ewentualnymi próbami zatrucia wody, a także… przed urokami rzucanymi przez czarownice.

Burmistrz Nysy – Caspar Naas wyłożył fundusze i zlecił biegłemu w sztuce kowalskiej Wilhelmowi Hellewegowi, zarządzającemu nyską mennicą i arsenałem, wykonanie odpowiedniego zabezpieczenia.

Wilhelm Helleweg nie tylko zabezpieczył ujęcie wody, ale też pięknie je ozdobił.
Głównym zabezpieczeniem było zastąpienie kołowrotu tłokową pompą wodną, dzięki czemu nie było bezpośredniego dostępu do lustra wody. W XVII wieku był to prawdziwy przełom techniczny, a nyska pompa była jedną z pierwszych na Śląsku. Głębokość studni wyniosła 7 m i sięgała 2 m w głąb poziomu wodonośnego.
Dodatkowym zabezpieczeniem, a także wielką ozdobą ujęcia wodnego była solidna, kuta, ażurowa obudowa, która ograniczała dostęp do wnętrza. Zarówno dźwignia pompy, jak również wypływ wody, znajdowały się na zewnątrz obudowy.
Cembrowina studni o średnicy ok. 180 cm, wykonana została z szaroniebieskiego marmuru, wydobytego w kamieniołomie w nieodległych Sławniowicach, na Przedgórzu Paczkowskim.
Misterną obudowę studni tworzy konstrukcja z żelaznych sztab, w kształcie walca zamkniętego u góry kopułą, zwieńczoną kwiatonem. Wysokość tej czaszy wynosi ponad 5 metrów, średnica 186 cm, a masa przekracza 2,5 tony. Cała konstrukcja została wzmocniona obręczami. Na jednej z nich umieszczono napis: „AUS BELIBEN EINES LOBLICHEN MAGISTRATS MACHTE MICH WILHELM HELLEWEG ZEUGWARTER A. 1686”, co w tłumaczeniu na polski brzmi: „W roku 1686 z łaski godnego pochwały magistratu wykonał mnie Wilhelm Helleweg nadzorca arsenału”. Dekorację kraty stanowią roślinne ornamenty, splatające niezwykłe postacie zwierzęce i fantazyjne, inspirowane wodą. Pojawiają się też głowy i postacie ludzkie, a także stwory morskie. Powstała piękna, misternie „utkana” żelazna krata, na szczycie której umieszczono złoconego, dwugłowego orła austriackich Habsburgów.
Wewnątrz ażurowej obudowy widoczny jest trzon pompy wodnej, dekorowany wicią roślinną i głową węża.

Studnię u wylotu ul. Wrocławskiej uroczyście odsłonięto 15 września 1686 roku. Mieszkańcy Nysy od początku studnię tę nazywali „Piękną Studnią” i tak zostało do dziś.

Piękna Studnia używana była przez ponad dwa wieki, do ok. 1880 roku, kiedy to w Nysie uruchomiono wodociągi i podłączono do nich wszystkie budynki. Wtedy ujęcie to przestało być potrzebne, ale Piękna Studnia wpisała się już w pejzaż miasta i pozostała, jako jeden z piękniejszych obiektów Nysy.

Piękna Studnia przeżyła wiele kataklizmów dziejowych, podobnie jak inne zabytki w Nysie. W czasie II wojny światowej, dekoracyjna obudowa studni została ukryta w Forcie Wodnym, gdzie dotrwała do końca wojny.

Kilkakrotnie była poddawana zabiegom konserwatorskim w latach: 1889, 1935, 1970, a także w 1999 roku. Ta ostatnia renowacja przywróciła Pięknej Studni dawny blask. Na szczyt obudowy powrócił złocony orzeł Habsburgów, a studnia otrzymała własne oświetlenie nocne.

Obecnie Piękna Studnia wpisana jest do rejestru zabytków ruchomych Nysy. Szkoda tylko, że cembrowina studni, narażona przez wieki na czynniki atmosferyczne zwietrzała i straciła swą dawną, wyjątkową barwę.