Rzeka Liwiec

Opis

Liwiec ma swe główne źródło na wysokości 161 m n.p.m. w okolicy wsi Sobicze - jest to źródło południowe. Źródło północne leży na terenie wsi Zawady. Oba źródła znajdują się w niedużej odległości od miasta Siedlce. Długość rzeki wynosi 142 km. Liwiec uchodzi do Bugu na wysokości 84 m n.p.m. w okolicy Kamieńczyka, 4 km powyżej miasta Wyszkowa.
W XI - XII wieku Liwiec był rzeką graniczną, oddzielającą państwo polskie od Jaćwingów, Rusinów i Litwinów. W wiekach późniejszych również pełnił funkcję rzeki granicznej między Koroną i Litwą, a i dziś leży na pograniczu mazowiecko-podlaskim.

W dolinie Liwca znajduje się wiele cennych zabytków i miejsc pamięci narodowej, a także jest to teren niezwykle interesujący przyrodniczo.
Dolina Liwca stanowi obszar specjalnej ochrony ptaków i obejmuje dolinę rzeki Liwiec, od źródeł do jej ujścia, wraz z łąkami i pastwiskami, utworzonymi na zmeliorowanych bagnach. Na brzegach Liwca występują łęgi olchowe i olchowo-jesionowe oraz niewielkie kompleksy leśne z dominacją sosny. Wody Liwca zaliczane są do wód pozaklasowych, które ulegają szybko stopniowemu oczyszczeniu i w najbliższych latach powinny osiągnąć II klasę czystości.
Chronione gatunki ptaków występujące w dolinie Liwca to: bąk, błotniak stawowy, bocian biały, bocian czarny, derkacz, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, kropiatka, lerka, orlik krzykliwy, ortolan, podróżniczek, pokrzewka jarzębata, rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, świergotek polny, zielonka, zimorodek oraz żuraw.
Liwiec jest rzeką nizinną, która w większości zachowała swój pierwotny charakter dzięki temu, że nie została uregulowana. Jest to rzeka płytka o przeważnie piaszczystym dnie, płynąca niespiesznie wśród malowniczo ukwieconych łąk i łagodnych wzgórz morenowych. Meandruje w szerokiej dolinie, pośród pól i pastwisk, tworząc niekiedy bardzo ciasne zakręty. Brzegi rzeki porastają trawy i trzciny. Czasami nad rzeką rosną mazowieckie wierzby. Liwiec ma bardzo urozmaicone brzegi - od płaskich, wilgotnych mielizn, po wysokie, podmyte brzegi pastwisk, z których krowy oglądają rzekę, a czasami korzystają z wodopoju w Liwcu. Stwarza to bardzo sielski obrazek.

Nad Liwcem można spotkać wiele cennych zabytków.
We wsi Wyszków (w powiecie węgrowskim) ocalał kościółek z 1788 roku ufundowany przez rodzinę Ossolińskich.
W miejscowości Grodzisk znajdują się ślady grodziska z X - XI wieku o wymiarach 250 x 200 m, z którego wałów rozciąga się piękny widok na dolinę Liwca.
W Liwie - resztki XIV wiecznego zamku książąt mazowieckich, z którego zachowała się jedynie potężna, gotycka wieża bramna i ślady murów obronnych. W obrębie tych murów w XVIII wieku wzniesiono barokowy dwór. W zespole zamkowo-dworskim mieści się Muzeum Zbrojownia w Zamku w Liwie.
W dół rzeki znajdują się Liwskie Mosty - jest to miejsce walk o przeprawę przez Liwiec w 1831 roku, podczas powstania listopadowego.
Dalej, pod Jarnicami, wznosi się Sowia Góra - punkt widokowy, z którego rozciąga się szeroka panorama na dolinę Liwca, który wijąc się, przecina rozległe łąki. Sowia Góra w dawnych czasach była prawdopodobnie miejscem kultu pogańskiego.
Przed Węgrowem stoi pomnik bitwy pod Węgrowem 1863 roku. Była to krwawa bitwa zwana polskimi Termopilami.
W Węgrowie jest wiele zabytków, z czego najcenniejsze to bazylika NMP, kościół i klasztor Reformatów oraz drewniany kościół protestancki z 1679 roku i cmentarz z XVII wieku.
W Starejwsi mieści się XVII wieczny pałac otoczony rozległym parkiem. Była to rezydencja Kiszków, Radziwiłłów, Krasińskich, Golicynów oraz Ossolińskich.
W Łochowie można obejrzeć dwór z 1876 roku, w którym mieszkali Hornowscy, Zamoyscy oraz Kurnatowscy.
Na koniec, we wsi Gwizdały, w szkole podstawowej, mieści się Muzeum Gwizdków, w którym zgromadzono kilka tysięcy eksponatów z całego świata.

Sama rzeka jest bardzo urokliwa przez swe meandry, liczne piaszczyste wypłycenia oraz podmyte wysokie brzegi. Nurt rzeki czasem zagradzają korzenie lub pnie zwalonych drzew. Są również przegrody nurtu stworzone przez człowieka. W Węgrowie pod mostem jest zastawka, natomiast w miejscowości Szemrowizna - jaz z podwójnym progiem, w Paplinie zbudowano hybrydowo zasilany młyn, a w Kalinowcu - małą elektrownię wodną.
Nad brzegami Liwca powstały ośrodki i miejscowości wypoczynkowe, w tym tak często odwiedzane przez warszawiaków Urle lub Kamieńczyk.