Zamek w Gołuchowie

Opis

Zamek został zbudowany w 1560 roku przez Rafała Leszczyńskiego, starostę radziejowskiego, wojewodę brzesko-kujawskiego. Był to dwór murowany na planie prostokąta, dwupiętrowy z czterema ośmiobocznymi wieżami. Zamek był otoczony fosą a baszta południowo-wschodnia była wyższa od innych o jedną kondygnację. Styl architektoniczny był charakterystyczny dla XVI wieku.

Kolejnym właścicielem zamku był syn Rafała – Wacław Leszczyński, kasztelan i wojewoda kaliski, kanclerz wielki koronny, który odziedziczył dobra gołuchowskie w 1592 roku. Warownia ojca nie zadowalała syna więc na początku XVII wieku przebudował zamek w rezydencje magnacką. Dobudował nowy budynek, piętrowy pałac na planie trapezu, z krużgankami. Obydwie budowle zostały połączone dwoma krótkimi skrzydłami w wyniku czego powstał wewnętrzny dziedziniec.

W 1695 roku Leszczyńscy sprzedali dobra Gołuchowskie wraz z zamkiem rodzinie Słuszków. Od tej pory zamek zmieniał wielokrotnie właścicieli, którzy dokonywali niezbędnych remontów lecz nie wystarczających. Żaden z późniejszych właścicieli nie osiadł tu na stałe co spowodowało niszczenie budowli. Był to koniec świetności gołuchowskiej siedziby. Zamek niszczał tak około 150 lat. W połowie XIX wieku pozostała po zamku już tylko malownicza ruina.

W 1853 roku zamek kupił Tytus Działyński, właściciel dóbr w Kórniku, dla swego syna Jana. Który w 1853 roku zawarł małżeństwo z Izabellą Czartoryską, córką księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Została odbudowana XVII-wieczna cześć budowli, która była w lepszym stanie. Zamek miał być siedzibą pary młodej, lecz mieszkali tam krótko. Jan Działyński w 1863 roku został skazany na śmierć za udział w Powstaniu Styczniowym. Małżonkowie wyemigrowali do Europy, gdzie kolekcjonowali antyczne przedmioty. Jan Działyński zadłużył się u swojej żony na cele powstańcze i kiedy wrócili do Polski oddał na wyłączność Izabelli dobra gołuchowskie wraz z kolekcją waz antycznych. Stało się to w 1872 roku. Izabella sprowadziła z Francji architektów, malarzy i rzeźbiarzy do renowacji zamku. Pozostawiła główne architektoniczne relikty i liczne detale renesansowego zamku polskiego. Zamek jednak zyskał styl renesansu francuskiego i pomimo wielu detali z całej Europy uzyskał, za sprawą Izabelli, harmonijną całość.

Izabela założyła w posiadłości muzeum gdzie można było obejrzeć grafiki, obrazy, rzemiosło artystyczne, meble, tkaniny i wazy antyczne. Było to drugie po muzeum czartoryskich w Krakowie najbardziej znane do czasów II wojny światowej.
Podczas II wojny światowej zniszczono i rozgrabiono dobra gołuchowskie. Tylko nieliczne eksponaty wróciły do Polski.

W 1951 roku zamek został przejęty przez Muzeum Narodowe w Poznaniu. Obecnie jest udostępniony do zwiedzania, gdzie możemy podziwiać niektóre z eksponatów zebranych prze Izabellę Działyńską z Czartoryskich, jak również wiele nowych eksponatów zdobytych przez Muzeum.